Mediacja jest jednym z rodzajów pozasądowych metod rozwiązywania sporów, zwanych również alternatywnymi metodami rozwiązywania sporów (ADR –ang. Alternative Dispute Resolution). Mediacja przede wszystkim polega na dobrowolnej próbie rozwiązania konfliktu pomiędzy uczestnikami sporu przy udziale i z pomocą bezstronnego i neutralnego mediatora.

 

Podstawowym celem mediacji jest wypracowanie przez strony porozumienia tj. obopólnie akceptowalnego i satysfakcjonującego kompromisu, który w przypadku mediacji pozasądowej wymagać będzie jeszcze zatwierdzenia przez sąd, tak aby ugoda zawarta pomiędzy stronami miała moc ugody zawartej przed sądem. Proces ten służy załagodzeniu konfliktu, doprowadzeniu stron do porozumienia, a jego istotą nie jest ustalenie, która ze stron ma rację w danym sporze, gdyż nie ma tutaj strony wygranej i przegranej. Uczestniczenie w mediacji podmiotu trzeciego, który powinien dawać gwarancję bezstronności, sprawia, że mediację często określa się jako „rokowania we troje”.

Do podstawowych zasad mediacji określonych przepisami Kodeksu postępowania cywilnego zalicza się: dobrowolność, bezstronność, poufność, neutralność oraz akceptowalność.

W polskim porządku prawnym instytucja mediacji została uregulowana zarówno na gruncie prawa karnego, cywilnego, jak i administracyjnego. Z perspektywy tematu niniejszej pracy najistotniejsza jest instytucja mediacji wprowadzona do Kodeksu postępowania cywilnego, gdyż to ona będzie miała zastosowanie do większości spraw dotyczących sporów pracowniczych. Zgodnie z art. 10 Kodeksu postępowania cywilnego w sprawach, w których dopuszczalne jest zawarcie ugody przed sądem, strony mogą także zawrzeć ugodę przed mediatorem. Oznacza to, że mediacja ma charakter uniwersalny, ponieważ co do zasady można ją przeprowadzać w każdej sprawie podlegającej rozpoznaniu w postępowaniu cywilnym, chyba że jest to sprawa, w której niedopuszczalne jest zawarcie ugody. Wyróżnia się mediacje sądowe tj. mediacje prowadzone na podstawie postanowienia sądu o skierowaniu danej sprawy do mediacji, jak i mediacje pozasądowe tj. mediacje prowadzone z inicjatywy stron konfliktu, które przed skierowaniem sprawy na drogę sądową próbują dojść do porozumienia przy udziale mediatora. Zawarta przez strony ugoda, po zatwierdzeniu przez sąd, ma moc prawną. Dodatkowo w przypadku spraw z zakresu prawa pracy zastosowanie może również znaleźć Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, której przepisy przewidują, iż po zakończonych niepowodzeniem rokowaniach, obowiązkowe jest prowadzenie postępowania mediacyjnego.

Mediacja jest to coraz powszechniej stosowana metoda rozwiązywania sporów, w tym między innymi w sprawach z zakresu prawa pracy. Jedną z podstawowych zasad prawa pracy jest dążenie stron, a więc pracodawcy i pracownika, do polubownego załatwienia sporu, co znalazło odzwierciedlenie w art. 243 Kodeksu pracy. Choć liczba mediacji w sprawach z zakresu prawa pracy rośnie, to nadal nie można tego uznać za wiodący sposób rozwiązywania konfliktów w miejscu pracy. Z danych Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że w 2015 r. do mediacji na podstawie postanowienia sądu skierowano 512 sprawy z zakresu prawa pracy, przy czym jedynie 120 zakończyło się zawarciem ugody.

Do najczęściej spotykanych sporów pracowniczych z pewnością należy zaliczyć spory dotyczące wypowiedzenia warunków pracy i płacy zawartych w umowie o pracę, czy też sposobu rozwiązania umowy o pracę.

Nie można wykluczyć, iż epidemia COVID-19 może znacząco wpłynąć na rynek pracy. Niestety, ale istnieje duże prawdopodobieństwo, iż wskutek epidemii dojdzie do likwidacji wielu miejsc pracy, jak też w wielu przypadkach pracodawcy nie będą w stanie dotrzymać dotychczasowych warunków pracy i płacy, czy też nie będą w stanie na bieżąco regulować swoich zobowiązań wobec pracowników. Wiele wątpliwości i potencjalnych sporów może dotyczyć również kwestii związanych z pracą zdalną. Spory te w szczególności mogą dotyczyć rozliczania czasu pracy, korzystania przez pracowników z prywatnego sprzętu. Co z kolei może doprowadzić do zwiększenia liczby sporów z zakresu prawa pracy. Wobec czego mediacja może stać się istotnym sposobem na sprawne rozwiązanie tego typu konfliktów, w szczególności biorąc pod uwagę przewlekłość postępowań sądowych i wydolność systemu sądowego, która z uwagi na ograniczenia związane z trwającą epidemią nie ulegnie poprawie w najbliższym czasie.

Więcej na ZPP.net